DSÖ bilgilerine nazaran kuduz nedeniyle her yıl 150’den fazla ülkede 59 bin kişi hayatını kaybediyor. Birinci Yardım Uzmanı Öğr. Görevlisi Özlem Karagöl, kuduzun hem Türkiye’de hem de dünyada aşı ve profilaksi uygulamaları ile önlenebilen, önlenemediği takdirde vefat riski yüksek bir halk sıhhati sorunu olduğunu söyledi. Hasret Karagöl, bu ölümlerin yüzde 59’unun Asya’da, yüzde 36’sının Afrika’da gerçekleştiğini ve yarısının da 15 yaşın altındaki çocukların oluşturduğuna dikkat çekti. Kuduz hadiselerinin yüzde 99’unun enfekte köpeğin ısırmasından kaynaklandığını söyleyen Hasret Karagöl, Dünya Sıhhat Örgütü’nün 2021 datalarına nazaran, sahipsiz köpek ataklarının en büyük mağdurunun çocuklar olduğunu kaydetti. Hasret Karagöl, “Dünya genelinde kaynak hayvan olarak köpek yüzde 92, kedi yüzde 2, öbür evcil hayvanlar yüzde 3, yarasa yüzde 2 öbür yabani hayvanlar ise yüzde 1’den az oranda sorumlu. Ülkemizde kuduz olan hayvanların yüzde 93’ünün evcil hayvanlar olduğu ve birinci sırayı yüzde 59 ile köpeklerin aldığını söyleyebiliriz” dedi. Bu hadiselerin coğrafik olarak Ege, Marmara, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde daha sık görüldüğünü, 2014 yılı prestijiyle ise İç Anadolu Bölgesinde de görülmeye başlandığını tabir etti.
Yılda 300 bin kuduz tedavisi yapılıyor
Türkiye’nin hâlâ kuduz tarafından endemik bir bölge kabul edildiğini belirten Hasret Karagöl, ülkemizde yılda yaklaşık 300 bine yakın insanın kuduz tedavisi olduğunu kaydetti. Kuduz riski konusunda Türkiye’nin, Afrika ve Asya ülkeleri ile birebir yüksek risk kategorisinde bulunduğuna dikkat çekti. Dünya Sıhhat Örgütünün bilgilerine nazaran Türkiye, 2008 yılından beri kırmızı renkle tabir edilen yüksek risk kategorisinde yer alıyor.
Özlem Karagöl, yaranın en az 15 dakika su ve sabunla yıkanması, deterjan, iyot bileşiği ya da virüs öldürücü tesiri olan bir unsurun yarada kullanılmasını önerdi. Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ)’nün de önerdiği bu metodun kesinlikle uygulanmasını, sabun bulunamaması halinde yaranın bol su ile yıkanması gerektiğini belirtti.
İlk temastan kaç gün sonra kendini belirli eder?
Kuduz hadiselerinin birçoklarında inkübasyon müddetinin 31-90 gün ortasında değiştiğini söyleyen Hasret Karagöl, olguların yüzde 30’unda 30 gün, yüzde 54’ünde 31-90 gün, yüzde 15’inde 90 günden fazla ve yüzde 1’inde bir yıldan uzun olarak bildirildiğine değindi.
En tesirli tedavi korunma
Kuduza karşı tesirli bir tedavi sisteminin bulunmadığının altını çizen Hasret Karagöl, en tesirli metodun bu hastalıktan korunmak olduğunu söz etti. İnsanlarda görülen kuduz hastalığının, hayvanların kâfi yaygınlıkta aşılaması ve denetiminin sağlanması, risk altındaki şahısların eğitilmesi ve riskli teması olan bireylerin uygun tıbbi bakıma erişiminin artırılması yoluyla ortadan kaldırılabileceğini belirtti. Bilhassa köpek ve kedi üzere evcil hayvanların, insanlara kuduz geçişi için potansiyel vektörler olduğunu hatırlattı.
İlk semptomlar gribe benziyor
İlk kuduz semptomlarının halsizlik, ateş, baş ağrısı olup gribe çok benzediğine dikkat çekti. Bu semptomların günlerce sürebildiğini söyleyen Hasret Karagöl, bu devrin klinik özelliklerinin sistemik bir viral enfeksiyondan ayrılmasının zorluğuna işaret etti. Hasret Karagöl hastalığın seyri ve başka belirtileri hakkında da değerli bilgiler verdi:
“Isırık bölgesinde rahatsızlık, yanma, karıncalanma ve kaşıntı hissi olabilir. Günler içinde beyin işlev bozukluğu, tasa ve ajitasyon semptomları gelişir. Hastalık ilerledikçe şahısta deliryum, olağandışı davranış, halüsinasyonlar ve uykusuzluk görülebilir. Akut hastalık mühleti tipik olarak 2-10 gün sonra sona erer. Kuduzun klinik belirtileri ortaya çıktığında hastalık neredeyse her vakit ölümcül seyreder ve tedavisi destekleyici tedavidir.”
İki hafta içinde mevt gerçekleşiyor
Özlem Karagöl, kuduz nedeniyle mevtin ekseriyetle birinci semptomların görünmesinden iki hafta içinde gerçekleştiğini de belirtti. Kardiyopulmoner bozuklukların, en sık görülen tıbbi komplikasyonlar olduğundan kelam etti. Karagöl, “Sinüs taşikardisi çok yaygındır ve kalp suratı, ateşin yüksekliğine nazaran beklenenden daha fazladır. Aritmi, kalp yetmezliği, hipotansiyon ve kardiyak şok üzere çeşitli kardiyak komplikasyonlar görülebilir. Kişilik değişiklikleri ve idrak bozukluğu üzere nörolojik bulgular dikkatli bir müşahedeyle saptanabilir. Anksiyete, depresyon ve huzursuz ruh hali yaygındır. Uykusuzluk ve kabuslar sık sık tanım edilir. Göze ve burna yakın ısırıklarda görme ve koku duyusuna ait halüsinasyonlar ortaya çıkabilir” bilgilerini de ekledi.